Doza aşkerekirina cihê gora «Şêx Seîd» piştî 98 salan dê birêve biçe

Sex-Seid-kurd-kurdistan-turkey-kurdi-info

Yekem rûniştina doza daxwaza eşkerekirina cihê gora Şêx Seîd û hevrêyên wî, dê 25ê Nîsanê li Dadgeha Enqereyê birêve biçe.

Ji aliyê malbata Şêx Seîd û Baroya Diyarbekirê ve bi daxwaza eşkerekirina cihê gora pêşengên serhildana 1925an Şêx Seîd û hevrêyên wî li Wezareta Navxwe ya Tirkiyeyê doz hatibû vekirin. Yekem rûniştina dozê dê di 25ê Nîsanê de li 5emîn Dadgeha Îdare ya Enqereyê birêve biçe.

Ev, piştî 98 salan yekem doz e. Malbat û baro dixwaze cihê gorên wan bêne eşkerekirin.

Wezareta Navxwe ya Tirkiyeyê ji beriya niha di bersiva bo dadgehê de ragihandibû; ji ber ku ew ne alîyekî dozê ne ji bo dadgehê ti belgenameyan naşînin.

Baroya Diyarbekirê û nevî û serwêrisê Şex Seîd, Mihemed Qasim Firat, di 2019an de pêvajoya dadgehkirinê dabûn destpêkirin.

Şêx Seîd û 46 hevrêyên wî di sala 1925an de li Diyarbekirê hatibûn darvekirin û heta niha jî cihê gorên wan nayê zanîn.  

Şêx Seîd

Şêx Seîd sala 1865an li navçeya Palû ya Xarpêtê ji dayik bûbû û li Bakurê Kurdistanê şêxekî giring û navdarê terîqeta Neqişbendî bû. Şêx Seîd li bajarê Xinisê yê ser bi Erzeroma Bakurê Kurdistanê xwendina xwe ya olî qedandibû.

Serokê Komeleya Serxwebûna Kurdistanê bû û li gel hejmarek parlamenterên Kurd û mezin û serkirdeyên Kurd ên wê demê biryar da, ku dijî hikûmeta Komara Tirkiyê û tevgera nîjadperest a Kemalîstan serhildanê bike. Armanca şoreşa wan serxwebûna Kurdistanê bû û roja 13ê Sibata 1925an bi kontrolkirina navçeya Licê ya Amedê dest bi şoreşa xwe kirin.

Destpêkê û di sala 1924an de Şêx Seîd nameyek ji Komeleya Netewan re şand û têde amaje bi rewşa gelê Kurd û daxwaz û mafên Kurdan kir. Paşê ji bo bidestxistina piştgirî û piştevaniya serok-eşîrên Kurd ên li Başûr, Rojava û Rojhilatê Kurdistanê, serdana wan parçeyan kir û bo dema salekê mijûlî amadekariyên bo serhildan û destpêkirina şoreşê bû.

Serhildana Şêx Seîd di dîroka Kurdên Bakurê Kurdistanê de berfirehtirîn serhildan e ku li 14 bajar û navçeyan belav bûbû. Di heman demê de yekem serhildan bû ku piraniya pêşengên wê bi hev re hatin darvekirin.

Piştî serhildana Şêx Seîdê Pîran rastî şikestinê hat û ew û gelek hevalên xwe hatin girtin, di 10ê Gulana 1925an de ew derxistin pêşberî Dadgeha Serxwebûnê ya Rojhilat (Şark İstiklal Mahkemesi) ya Amedê.

Nêzîkê pêncî rojan darizandina wan dewam kir, di 28ê Hezîranê 1925an de, derbarê Şêx Seîd û 46 hevalên wî de dadgehê biryara darvekirinê (îdam) da. Du kesan bi çend salan ceza xwarin.

Piştî biryara dadgehê, 28 kes ji hevalên Şêx Seîd û beşdarên serhildana 1925an di roja 28ê Hezîranê de û yên din û Şêx Seîd bi xwe jî di 29ê Hezîrana 1925an de li taxa Deriyê Çiyê ya Amedê hatin darvekirin.

Ji wê rojê heta niha nayê zanîn ka dewleta Tirkiyê cenazeyê Şêx Seîd û hevalên wî li kuderê veşartine û gora wan hê jî ne diyar e. Di serî de malbata Şêx Seîd, bi awayekê giştî Kurd û rêxistin û saziyên Kurdî ji dewleta Tirkiyê dixwazin ku cihê gora Şêx Seîd û hevalên wî aşkera bike.

Pustên heman beş