Yekitiya kurdan û partîyên kurdan ji hev cudaye
Beşa 3: Pratîka PKKê pratîka jêrdewleteke Otoriter û Totalîter
3.Gelo di nav kurdan de fikra neteweperweriyê hatiye teorîzekirin? Di warê netewepeweriyê de di nav kurdan de bêserûberiyek (complexity, confusion) tuneye gelo? Li gor cenabê te çi pirsgirêk hene di vî warî de?
Teorîya netewe bi xwe nîqaşbar e, teorîyeke standart ya ji alîyê akademîyan de heta ji alîyê ekolên fikrî de jî tê pejirandin tuneye. Heman tişt ji bo teorîya netewepeweriyê jî derbasbar e. Bi qasî ku ez dizanim, di dema şerê cîhanê yê yekemîn de gengeşîyek xurt li ser teorîya netewe û netewepeweriyê çêbûye (nîqaşên li ser mafê çarenûsî, aforzîzmayên Lenin, pirensîbên Wilson…). Di dema şerê cîhanê yê duyemîn de ev nîqaş di ser nîjadperestîyê de meşîyaye. Û ji têkçûna sîstema Sovietê û vir de ango di dema şerê cîhanê yê sêyemîn de nîqaş li ser teorîya netewe û netewepeweriyê ji nuh ve xurt bûye. Ya balkêş ew e ku di demeke ku tê gotin dawî li neteweyan û netewe-dewletan hatiye de ev nîqaş ji nuh de gûr dibe. Ji vê jî dîyar e ku ev nîqaşeke sîyasî ye û her aliyek dixwaze sîyaseta dewletan bi hin teorîyan bixemilînin.
“Di tevgera rizgariya neteweyî ya me de serxwebûnxwazî bûye helwesteke awarte”
Di nav tevgerên rizgariya neteweyî de kesî bi qasî tevgera rizgariya neteweyî ya Kurdan nîqaşên teorîk nekiriye. Em di nivîsarên Ho Shi Min, Amilcar Cabral, Mahatma Ghandi, Fidel Castro û yên wekî wan de tûşî nîqaşên teorîk li ser netewe an netewepeweriyê nayên. Li goreyî wan ew netewe ne û mafê wan heye ku neteweyên wan bi dewlet bin û xwe bi xwe birêve biBin. Û ez bawer nakim ku ev ji eşqa me ya teorîyê tê. Li vir bêserûberîyek heye. Lê ev bêserûberî ne teorîk e lê sîyasî ye. Di tevgerên rizgariya neteweyî de li her derê cîhanê serxwebûnxwazî asayî ye. Di tevgera rizgariya neteweyî ya me de serxwebûnxwazî bûye helwesteke awarte. Bêserûberî ji vir tê. Îjar hin alî ji bo vê helwesta awarte biparêzin teorîyên nedîtî bi lêv dikin. Tu divê di pênasekirina netewe de alîgirê teorîya primordial, an konstruktuvist be an jî xwedî ramanek derî wan alîgirê teorîyeke din be. Ji van teorîyan tu jî nabêjin bila Kurd nebin dewlet li ser axa xwe.
Bi ya min pirsgirêka esasî ewe ku, xwenedeyên Kurdistanê û bi taybetî sinifa sîyaseta me aîdîyetên modern yên bilind (aîdîyeta welat û netewe) dane hundirandine û li ser van aîdîyetan desthilatîyek navendî nakin hedefa sîyaseta xwe ya esasî. Di helwesta sîyasî de tunebûna hişmendîya dewletê rê li sergêjîyên teorîk vedike.
Rabêja (discourse) PKK a dijî netewe-dewletbûn û sîstema ku hewl dide li Rojavayê Kurdistanê ava bike, dikare wek post-neteweyî (post-nationalistic) bê pênasekirin?
Rabêjeke PKKê ya bi hedarî tuneye ku em bikaribin pênase bikin. Di van bîst salên dawîn de PKK 4-5 rabêj guherîne û ev ne mijareke teorîk e. PKK bi teorîyê pratîka xwe saz nake. Berevajî wê ji bo pratîkên xwe yên konjonkturî hin teorîyan saz dike. Sîstema kantonal ne sîstemeke post-neteweyî ye. Sîstema kantonal li Belçîka, Swêsra û Fransa parçeyek ji sîstemên neteweyî nin. Li Rojavayê Kurdistanê bi çi awayî dibe post-neteweyî? Ji xwe PKK piştî kantonan berê ji bo Rojavayê Kurdistanê sîstemeke federalî xwest, dûre navê wê kir Federasyona Rojava û Bakurê Sûrîyê, çend meh berê jî Rojava jê derxistin û kirin Federasyona Bakurê Sûrîyê. Ev nimûne jî dide nîşan ku mirov bi rabêja PKKê nikare pratîka PKKê pênase bike. PKK li ser reel-polîtîkaya ku tê de ye sîyasetê dike û pratîka wê bi hesabên reel-polîtîker tê meşandin, ne bi teorîyan. Hewceyê gorinêye ku di vî hesabî de destên dewletê dagirker û gelek dewletên din heye. Rêxistineke dij-dewlet çawa dibe ku dibe parçeyekî hesabên gelek dewlet?
“Esasen netewe-dewlet formeke dewletê ye di serdema modernîtê de”
Nîqaşên li ser dije netewe-dewletê jî wisa nin. Dije dewletbûyin û dije netewe-dewlet bûyin ne heman tiştin. Lê bi tevayî di bin rabêjên dije netewe-dewlet re li dijî dewletbûyina Kurdistanê tê derketin. Ger hûn ne li hember dewletbûyina Kurdistanê ne û dipejirînin û diparêzin ku dewletbûyin mafê netewa Kurd e, formeke ne netewe-dewlet pêşniyar bikin. Esasen netewe-dewlet formeke dewletê ye di serdema modernîtê de. Wekî din jî formên dewletê hene. Ji alîyê din ve tu nikarî tevaya dewletên cîhanê di kevaneka netewe-dewlet de bîne ba hev û gişa weke hev bihesibîne. Weke nimûne kes nikare dewleta Swêsra û ya Tirkiye û ya Îranê wekhev bike û bêje her sê jî netewe-dewlet in. Ev teşe argument qaşo nîqaşeke teorîk vedike. Lê helwesteke sîyasî ye û armanc pêşîlêgirtina dewletbûyinê ye.
“Alternatifa PKKê ya li hember dewletan ne bê dewletî ye, lê jêr-dewleteke Partîyî ye”
Di mijara dewletbûyin û dije-dewletbûyinê de, rabêja PKK û pratîka PKK heman tiştî nabêje. Di cîyên ku kontrola PKKê ya leşkerî tê de heye, pratîka PKKê pratîka jêrdewleteke otoriter û totalîter e, ne ku pratîkeke dije dewlet e. Rast e PKK gelek caran rabêjê anarşîzan bi kar dihîne, bi taybetî jî van salên dawîn argumentên Murray Bookchin. Lê pratîka PKK ne anarşîzan e, lê otorîteryan û totalîteryan e. Anarşîst dij-dewlet in bi her pratîkên xwe. Rêxistinên anarşîzan di hindur xwe de jî li hember nîzaman jî dijî fahmên dewletê û hîyerarşîyê ne. PKK bi tarza rêxistinên xwe, bi têkilîyên li gel dewlatan datîne û cîyên lê serwer, bi fahmê dewletan tevdigere. Daxwaz ne dewleteke navendî ye, lê di bin serwerîya dewletên navendî de jêr-dewlet e. Alternatifa PKKê ya li hember dewletan ne bê dewletî ye, lê jêr-dewleteke Partîyî ye.